📖 Onderbouwd

LeesInzicht is gebouwd op inzichten uit een grote hoeveelheid wetenschappelijke literatuur. Regelmatig lees ik een artikel opnieuw en soms kom ik mooie, nieuwe wetenschappelijke artikelen tegen. Die vertaal ik naar de praktijk, om remedial teachers, logopedisten, leesspecialisten en leraren te helpen.

Bij LeesInzicht zijn Controleren (van je begrip) en Metacognitieve kennis en vaardigheden belangrijke onderdelen van de aanpak. Dat is niet voor niets! Veel kinderen lezen door, zonder zich af te vragen of ze iets wel begrijpen of inconsistenties op te merken. Dus wij moeten ze dat aanleren. In het onderzoek “Reading behavior as an indicator of comprehension monitoring when reading expository texts” (Tibken & Tiffin-Richards, 2025) wordt de noodzaak van het controleren van je begrip ook bewezen.

Waarom is controleren zo lastig?

Bij informatieve teksten heeft een lezer meestal geen uitgebreid referentiekader. Je kunt niet vertrouwen op je gevoel dat iets “niet klopt”, zoals bij een verhaal waarbij een personage ineens anders doet dan verwacht. Je moet het begrip opbouwen uit wat er in de tekst staat. Controleren van je begrip vraagt dus niet om intuïtie, maar om doelgericht terugzoeken: opnieuw lezen wat belangrijk is en dat vergelijken met eerdere informatie.

Wat zegt het onderzoek?

In het genoemde onderzoek met eye-tracking (Tibken & Tiffin-Richards, 2025) lazen volwassenen korte informatieve teksten waarin soms een tegenstrijdigheid was verwerkt. De vraag was of lezers zo’n fout herkennen tijdens het lezen, of pas wanneer ze gaan terugzoeken.

Een opvallende bevinding was dat het eerste lezen bijna nooit leidt tot het herkennen van de fout. De tijd die iemand besteedt aan het doorlezen voorspelt het begrip nauwelijks. De fout werd vooral ontdekt wanneer de lezer gericht terugging naar de bron van de informatie en een specifiek woord of zin opnieuw las.
Belangrijk detail: langzamer of twijfelend doorlezen heeft geen positief effect. Alleen doelgericht herlezen van het relevante stukje tekst helpt.

Hoe vertaal je dit naar de praktijk?

• Leer kinderen hun “hûh-moment” te herkennen

• Leer kinderen dat ze op zo’n moment niet moeten doorlezen in de hoop het wel op te pakken, maar om juist te stoppen en even een stukje terug te lezen.

• Leer kinderen ook dat dat teruglezen actief moet gebeuren: bedenk waar je naar zoekt en lees het ook dan niet “zomaar” een keer opnieuw

En, een belangrijke toevoeging van mijzelf: leer kinderen niet aan dat ze álles meerdere keren moeten lezen. Dat is niet nodig, maakt ze geen actievere lezers en doet afbreuk aan de leesmotivatie.

Wat betekent dit voor jou als specialist?

Neem expliciet de tijd met kinderen om hen hierover te vertellen en uit te leggen waarom het belangrijk is dat ze hun begrip controleren: checken of het wel logisch is wat in de tekst staat. Als je “hûh” denkt, dan kan het zijn dat je een stukje hebt overgeslagen, of een foutje hebt gemaakt bij het lezen, waardoor het in je hoofd niet meer klopt. Of er staat echt iets raars in de tekst, dat kan natuurlijk ook. En het is ook mogelijk dat wat jij dacht te weten, toch niet helemaal klopte en dat je iets leert uit de tekst.
Door steeds te benoemen wanneer jij ziet dat het kind doorleest zonder begrip en te oefenen wat hij dan moet doen wordt het een gewoonte, die hem helpt aan veel meer leesbegrip!

📄 Bron:

Tibken, C., & Tiffin-Richards, S. P. (2025). Reading behavior as an indicator of comprehension monitoring when reading expository texts. Metacognition and Learning, 20, Article 38.